Nieuwe rituelen (boekrecensie)

“Nieuwe rituelen bestaan eigenlijk niet”, schrijft Annegien Ochtman-de Boer in de inleiding van haar boek Nieuwe rituelen, “omdat ze bijna altijd teruggaan op oude of al eerder gebruikte en beproefde gebaren en symbolen en daarop voortbouwen” (p. 19-20). Tegelijk is er wel degelijk het nodige veranderd als het gaat om rituelen. Globaal is er een ontwikkeling in drie fasen aan te wijzen. Eerst de uitholling van de traditionele christelijke rituelen in het spoor van de ontkerkelijking in onze maatschappij: er wordt minder gedoopt, minder kerkelijk gehuwd en kerkelijk begraven. Mensen schaffen sinds de jaren zestig, zeventig de rituelen af, maar er komt niet echt iets anders voor in de plaats. Er is sprake van een rituele kaalslag. Maar in de jaren negentig ontstaat een kentering. De behoefte aan rituele vormgeving van belangrijke en ingrijpende levensmomenten blijkt sterker dan de weerzin tegen de traditie. Er ontstaan nieuwe rituelen (bermmonumenten, stille tochten e.d.), waarbij het niet zelden gaat om een mix van allerlei rituele elementen uit diverse tradities, zie citaat aan het begin. De verandering van onze eenheidscultuur in een multiculturele samenleving draagt daar aan bij.